Parkinson Kişiliği

Araştırmalarım sırasında dikkatimi en çok çekenlerden biri pdrecovery.org sitesi oldu. Burayı kuran Dr. Janice Hadlock, yakalandığı parkinson semptomlarından tamamen geri dönüş sağlamış ve Amerika’da birçok kişinin geri dönmesine yardımcı olmuş biri. Tecrübelerini ve yönergelerini artık sadece pdrecovery.org adresinden ücretsiz olarak, kitaplar aracılığı ile ulaştırmaktadır.

Parkinson’dan dönüş kitabında , Parkinson teşhisi almış hastaların kişilik olarak ortak davranış örüntüleri gösterdiğini söylemektedir. Bu davranış örüntüleri sizde ya  da bakımını sağladığınız  hastanızda benzer şekildeyse,  yazarın belirttiği kendi kendine duraklamadan kaynaklanan ( tip I) olma ihtimali yüksektir.

Aşağıda yazılanlar ve ilgili tüm sayfalar belirtilen kitaptan alıntılanmıştır.

Bu bölümü okurken, lütfen sizin veya başka birinin açıklanan tüm davranışlar için mükemmel bir eşleşme olup olmadığı konusunda endişelenmeyin.  Hiç kimse tüm kişilik özelliklerine sahip olmayacaktır. Sadece bazı kişilik özelliklerinin geçerli olup olmadığına dikkat edin.

Parkinson hastaları çalışkan, katı bir şekilde ahlaki, sabırlı, ciddi ve dürtüsel olmayan olarak tanımlanır. Parkinson hastalarında “yenilik arayışı” olarak adlandırılan bir grup özelliğin önemli ölçüde az olduğu tespit edilmiş.

“Yenilik arayışı” bazen “eğlenceli merak” veya “doğal merak” olarak tanımlanır.  Parasempatik modun beyin davranışları tarafından yönlendirilir.  Yenilik arayışı sırasında dopamin, striatum ve talamusta daha yüksek miktarlarda salınır.  Bu, orta beynin “ödül sistemini” uyarır.  Davranışsal ve nörolojik olarak, “yenilik arayışı”, bir tavuğun neler keşfedebileceğini görmek için yeri gagalamasının ve bilgisayar oyunlarının veya sosyal medyadaki tıklama tuzağının doğası gereği çekici, hatta bağımlılık yapmasının nedenidir.  Sağlıklı zihin yenilik aramaya mecburdur: orta beyin aktivasyonunu ve dopamin salınımını artıran, memnuniyete ve/veya pozitif bir ruh hali yukarı sarmalına neden olan aktiviteler.  Parkinson hastalarının çoğunda yenilik arama davranışları engellenmiştir.

Parkinson teşhisi konmadan önceki on yıllarda bile, sonunda Parkinson geliştiren kişiler genellikle son derece zeki, güvenilir, yoğun bir şekilde odaklanabilen ve güçlü ve genellikle çok dar bir ahlaki pusulaya yönelen kişiler olarak görülüyordu.. 

İstisnalar olsa da, çoğunlukla temkinli, düşünceli ve sabırlıdırlar – bazı fiziksel ve/veya duygusal acılara… veya neşeye karşı hissizdirler. 

Parkinson  semptomlarının ortaya çıkmasından önce bile, Tip I Parkinson hastaları, sürekli, temkinli davranış gerektiren bir durumdaymış gibi nörolojik olarak – bilinçli olarak olmasa da – davranma eğilimindedir –  yenilik arayışının tam tersi durumda.

Parkinson kişiliğinin yukarıda belirtilen yönlerine ek olarak, Tip I Parkinson hastalığı olan kişiler genellikle patolojik olarak dakiktir, hata yapmaktan veya “yanlış” bir şey yapıyor olarak yargılanmaktan korkarlar.  Tutku uyandıran fiziksel çatışmalardan kaçınma eğilimindedirler, ancak kapsamlı sözlü tartışmalara eğilimli olabilirler ve bir kez alındıklarında bir pozisyondan geri adım atmakta zorlanabilirler.  Genellikle kendi davranışlarının yanı sıra başkalarının davranışları hakkında da oldukça yargılayıcıdırlar ve kendilerinde veya başkalarında “karakter kusurları” olarak adlandırdıkları şeyleri bir şekilde kabul etmezler.  Genellikle kolayca ağlayamazlar.  Bazıları bir filmde ya da başkaları adına sevinç ya da rahatlama gözyaşları dökebilirken, yine de kendi acılarından, kederlerinden ya da kendilerine acıdıklarından ağlarken çok zorlanabilirler.

Tip I PD’li birçok kişi “yorulmak bilmez” olmayı bir erdem olarak görür.  “Öldüğümde uyuyacağım” gibi ifadeler genellikle ortalıkta dolanır ve yalnızca kısmen şaka amaçlıdır.

Duraklatma kullanımı, beyindeki dopamin dağıtan ödül merkezlerini engeller. Ama aynı zamanda, duraklamada olmak, başkalarıyla ve evrenin titreşimleriyle tam anlamıyla rezonans içinde olmanın getirdiği kalıcı, çabasız, her zaman yeni neşeyi engeller.

Daha önce de belirtildiği gibi, insan vücudu dört farklı nörolojik moda sahiptir. Tip I Parkinson hastalığı olan çoğu insan, gün boyunca, gerektiğinde, genellikle bir miktar sempatik modla harmanlanmış, adrenalin tarafından değil beyin norepinefrin tarafından desteklenen değişen derecelerde duraklama kullanır.

Parkinson hastalığına yol açan on yıllarda aralıklı, düşük seviyeli duraklama kullanımı, semptomların alışkanlık haline gelmesinin on yıllarca sürmesinin nedeni olabilir.  Bu aynı zamanda bir kişinin Parkinson teşhisi konulduktan hemen sonra semptomlarının neden bu kadar şiddetli hale geldiğini de açıklayabilir: birdenbire, kişinin daha yüksek derecede bir duraklama modunu kullanması ve bu modun amansız duygusal acısıyla başa çıkmak için onu tam zamanlıya yakın kullanması gerekebilir.  Parkinson hastası olduğunu bilmek – aşağı doğru bir kısır döngü. Aslında, Parkinson’un kişiliğinin tüm konusu bu sarmal ile ilgilidir.

Kişiliğin Tip I Parkinson hastalarında meydana gelen değişikliklerin hem nedeni hem de sonucu olduğunu gösteriyor.  Kişilik, büyük ölçüde duraklamanın sonucudur.  Ancak kişiliğin kendisi, duraklama modunu daha yerleşik hale getirir.

Yine, PD’nin dört türünden, Tip I PD’li kişiler, Parkinson kişiliğini sergileme olasılığı en yüksek olanlardır.  İyileştiklerinde, anında o kişiliğin çoğunu bırakırlar ve kendi şaşkın sözleriyle “gerçek benliğine  geri dönerler!” Bu “gerçek benlik” çok daha az korkak, daha az çekingen ve başkalarını veya kendini daha az eleştiriyor. 

Uzun süreli duraklama kullanımı, Parkinson’un kişiliğine neden olan zihinsel kalıplara yol açar veya bunları artırır.  Zamanla, Parkinson’un kişiliğinin kullanılması, duraklamayı kapatmayı zorlaştıran olumsuz düşünme alışkanlıkları yaratır.  Gördüklerime dayanarak, bir kişi Tip I Parkinson’un aşikar semptomları ne kadar uzun süre devam ederse, duraklamayı kapatmak o kadar zor olabilir.  Hâlâ yapılabilir, ancak bir kişi Tip I PD’ye ne kadar uzun süre sahip olursa, onu kapatmak için o kadar fazla odaklanma ve çalışma gerektirebilir.

Parkinson’un kişiliğinin bazı yönlerine sahip olup olmadığınıza karar veremiyorsanız bile umutsuzluğa kapılmayın.  Sahip olduğunuz PD türünü belirlemek için bir sonraki bölümlerdeki testleri kullanabilirsiniz.